لالایی

لا لا لا لا یی

لالایی

لا لا لا لا یی

خاطره های رنگ باخته لالایی ها

 

شاید نخستین قطعه موسیقایی که هر کس در زندگی می شنود لالایی باشد. لالایی ها در استان کرمان باتوجه به تفاوت های فرهنگی و گویش های منطقه ای با تنوع بسیار زیادی اجرا می شود، چون به نظر می رسد برای کودک فقط بار موسیقایی لالایی و آرامش یافتن او از شنیدن فرکانس های منظم حاصل، قابل استفاده است. اشعار لالایی ها بیشتر درددل ها، بیان رنج ها و ابراز محبت هایی است که مادران برای فرزندان خود داشته اند، بدون این که توقع درک و فهمی واقعی را از طرف مقابل خود داشته باشند. این لالایی ها را می توان بر اساس گویش ، اشعار و فرم های اجرایی به قسمت های مختلفی تقسیم کرد.
برای مثال، اشعار لالایی ها در اطراف شهرستان رودبار به علت روحیه جنگاوری و حماسی منطقه، بیشتر به موضوع جنگ یا دلاوری می پردازند ولی در میان عشایر ،موضوع اشعار بیشتر کوچ، غربت و انتظار است. اکنون دیگر با تهاجم فرهنگی و تغییر نوع زندگی خانواده ها و کم رنگ شدن گویش محلی، خواندن لالایی برای فرزند رنگ می بازد و شاید یکی ، دو نسل دیگر تنها خاطره ای از آن در دل مردم باشد.


● ترانه ها و مقام های کار
۱) نقش خوانی در قالی باف خانه ها
زنان و مردان منطقه با کار و پیشه خود آوازها و ترانه هایی را زمزمه می کنند. برخی از این ترانه ها جنبه کاری دارند و نبود آ نها موجب اختلال در کار می شود، مانند نقش خوانی در قالی باف خانه ها (کرمان، راور و سیرجان ۳ قطب مهم قالی بافی استان هستند) که یک نفر به نام نقش خوان با توجه به نقش و رنگ جملاتی را ادا می کند و بافندگان او را همراهی می کنند. نقش خوانی به عهده یکی از استادان و پیشکسوتان کارگاه قالی بافی است. اکثر نقش خوان ها دارای صدایی رسا و خوش اند و گاهی در بین نقش خوانی به خواندن آوازهای غریبی می پردازند.
به دلیل کم رونق شدن قالی بافی در ایران و در نتیجه عقب افتادن ایران در رقابت بین المللی قالی های دست باف، بسیاری از قالی بافان شغل خود را عوض کرده اند و در نتیجه فرهنگ قالی بافی و نقش خوانی نیز به تدریج در حال کم رنگ شدن است.
۲) مقام های ساربانی
متأسفانه این نوع موسیقی در حال انقراض است. در سابق کاروان های شتر، حمل ونقل بار و همچنین مسافران را در منطقه و خارج از آن بر عهده داشتند. معمولاً ساربان ها برای هدایت و جمع کردن شترها مقام هایی را با نی محلی اجرا می کردند که از مهم ترین آنها می توان به اشتر قطار، اشتر مرو، خجو و گله هی اشاره کرد. علاوه بر مقام های یاده شده که جنبه سازی دارند، ساربانان و عشایر کوچ رو در سفرها به خواندن و نواختن مقام هایی خاص می پرداختند که مهم ترین آنها عبارتنداز: غریبی خوانی، ایل، کوچ ایل بالا و گوگه فارسی، در ضمن در برخی مناطق سازی وجود دارد به نام چوغ که از سنگی درست شده است که روی آن پوست کشیده اند و از معدود سازهای کوبه ای سنگی جهان است.
● موسیقی مذهبی تعزیه خوانی
مهم ترین مناطق تعزیه در استان کرمان ننیز، رابر، هوتک، خانوک، چترود و جوپار است. سازهای تعزیه در گذشته سرنا، دهل و نی محلی بوده است. هنوز هم در سیرجان تعزیه را با سرنا و دهل اجرا می کنند و در مناطقی مانند شهداد به همراهی نقاره اجرا می شود. نحوه استفاده از نقاره در این مناطق به این صورت است که گروهی گهواره نمادین علی اصغر را حمل می کنند و نقاره نوازها به صورتی که نقاره هایشان به وسیله تسمه و طناب به نفرات جلویی بسته شده است در پشت و جلوی گهواره به نواختن می پردازند. با این که در مناطقی از جمله سیرچ، اندوهجرد، گودیز، شهداد، ده زیار، چترود، دران و جوشون از سازهای بادی و صدفی شکل به نام سفید مهره استفاده می شده است.
اکنون تعزیه خوانی در بسیاری از مناطق ایران رنگ باخته است و استان کرمان نیز مستثنی نیست، اگر تعزیه در مناطقی هم اجرا شود، متأسفانه دیگر آن رنگ و بو و شکل قبلی خود را ندارد و اشکال سازی مدرن و آوازی بدون هویت جایگزین موسیقی ردیفی ایران شده است.
● چاووش خوانی
چاووش خوانی عبارت بوده است از مشایعت و یا استقبال از زائران اماکن مقدسه، با لحن و آوازی ویژه که از جوهره موسیقی ردیفی برخوردار است. چاووش خوانی غالباًحالت تک خوانی دارد. گاهی نیز ممکن است به صورت گفت وگوی منظوم درآید، به این معنی که چاووش خوان و نوچه های او بیت ها و یا مصرع ها را به نوبت در پاسخ یکدیگر می خوانند. گفتن این نکته نیز مهم است که چاووش خوانی دیگر همانند قبل در استان اجرا نمی شود و هر روز از تعداد چاووش خوان ها هم کاسته می شود.

  سیما کار آموزیان :نویسنده
روزنامه ایران
نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد